Ageizm – wyzwanie współczesności

Dyskryminacja ze względu na wiek w miejscu pracy nie może mieć miejsca. W przeciwnym razie jest to adultyzm – wykluczanie osób młodszych i wypominanie im młodego wieku oraz domniemanego braku doświadczenia. Może być to też ageizm, czyli dyskryminacja ze względu na starszy wiek.

Najczęstszymi formami wykluczania, o jakich słyszymy są uprzedzenia ze względu na płeć, rasę i pochodzenie. Na szczęście coraz częściej mówi się o tym, że dyskryminacja ze względu na wiek jest równie niedozwolona i równie bolesna.

Kwestie prawne

Kodeks pracy jasno określa, że jakakolwiek forma dyskryminacji w zatrudnieniu jest niedopuszczalna. Nie wolno wykluczać ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość. Dotyczy to także przekonań politycznych, pochodzenia etnicznego, wyznania i orientacji seksualnej. Dyskryminacją jest również wykluczanie ze względu na rodzaj zatrudnienia. Równo należy traktować zatrudnionych  na czas określony lub nieokreślony albo ze względu na pełność lub niepełność wymiaru czasu pracy.

W miejscu pracy pracownicy powinni, i mają do tego prawo, być równo traktowani. A co to dokładnie oznacza? Chodzi tutaj o:

• zasady nawiązania i rozwiązania stosunku pracy,
• warunki zatrudnienia i awansowania,
• dostęp do szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

O tym informuje nas Art. 11(3) oraz art. 18 (3a) Kodeksu pracy.

Starszy, czyli gorszy?

Za dyskryminacją ze względu na wiek stoi przykry stereotyp mówiący o tym, że pracownik starszy jest mniej wartościowy. Innym, częstym, przekonaniem jest, że osoby starsze wykazują się mniejszą produktywnością oraz motywacją w pracy. Przeczy temu stwierdzeniu aż siedemdziesiąt badań, które jasno wskazały, że w 41% zadań rekrutacyjnych nie wykazano różnic między produktywnością młodszych i starszych pracowników, a w 28% to starsza kadra wykazywała się większą produktywnością, a w 31% – młodsza. Jest to dowód na to, że nie można wyraźnie stwierdzić o tym, że wybrana grupa wiekowa jest bardziej efektywna od innych.

Ageizm objawia się także w czasie rekrutacji na stanowiska. Polski Instytut Ekonomiczny przedstawił wyniki eksperymentalnego badania dotyczącego tego zjawiska na polskim rynku pracy. Wynika z niego, że w 2022 roku kandydaci do 30. roku życia otrzymywali zaproszenie na rozmowę kwalifikacyjną średnio 2 razy częściej niż osoby powyżej 50. roku życia.

Czy to na pewno niechęć?

Nie można jednak wprost wykazać, że pracodawcy nie odpowiadają na zgłoszenia osób ze starszych grup wiekowych tylko ze względu na początek ich peselu. Warto natomiast zwrócić uwagę na inkluzywność procesu rekrutacyjnego.

Na przykład, jeśli w czasie niego kandydaci zobowiązani są do wykonania jakiegoś zadania, zapoznania się z jakimś dokumentem to postawą szanującą różnorodność byłoby przygotowanie wersji tej treści z powiększoną czcionką. Dzięki temu osoby z wadą wzroku, a takich wśród osób 50+ jest bardzo dużo, mają wyrównane szanse.

Jeszcze inną kwestią jest, że pracodawcy nie odzywają się do starszych kandydatów z powodu nieotrzymania od nich wystarczająco przejrzystego czy zachęcającego CV. Kolejnymi przyczynami mogą być niemożność spełnienia oczekiwań finansowych kandydata, duża liczba rekrutujących się, którzy spełniają przedstawione wymogi. Być może przeszkodą jest brak odpowiednich umiejętności. Dlatego tak ważne jest wspieranie osób, nawet powyżej 40. roku życia (które wg PIE również wpisują się w grupę, której trudniej znaleźć pracę) w nabywaniu nowych kompetencji. Przyczyną może być również zmiana potrzeb kadrowych w czasie rozpoczętego procesu.

Konsekwencje

Wynikiem dyskryminacji ze względu na wiek może być na przykład brak możliwości awansu, niewłaściwe traktowanie pracownika, co rzutuje na jego samopoczucie. Skupienie kilku negatywnych czynników wynikających z sytuacji wykluczania może prowadzić nawet do utraty pracy. Warto zatem, abyśmy przypominali naszym najbliższym, że chroni ich kodeks pracy, a jego naruszenia można zgłaszać do inspekcji pracy czy nawet sądu pracy. Za dyskryminację pracodawcy grozić może kara grzywny, a nawet pozbawienie wolności.

Działania odgórne

Projektem, o którym mogliście do tej pory nie słyszeć jest Dekada Zdrowego Starzenia się organizowany przez ONZ, a jego realizacja została przewidziana na lata 2021-2030.

Jest on odpowiedzią na szybkie starzenie się społeczeństw wielu krajów na świecie, które stawia przed nimi sporo wyzwań, m.in. gospodarczych. Projekt ma za zadanie wspierać rządy i instytucje publiczne oraz działalności z sektora prywatnego tak, aby służyły zarówno osobom starszym, jak i ogółowi społeczeństwa.

Istnieje również Globalna kampania na rzecz zwalczania ageizmu powołana przez WHO. Dzięki niej można dowiedzieć się więcej o tym zjawisku, jak również za sprawom akcji realizowanych pod hasłem A World 4 All Ages.

Zmiana myślenia to zmiana działania

Ageizm to postawa wynikająca z przekonań i wykształconych stereotypów. Podstawą do zmiany jest przede wszystkim edukacja, empatia, dążenie do poprawy sytuacji w swoim otoczeniu, a także aktywne wsparcie osób, których dotyka wykluczanie ze względu na wiek. Podstawą do jego wykazywania może być współpraca międzypokoleniowa i słuchanie potrzeb, a także uznanie dla dotychczas zebranego doświadczenia.